Er moet altijd rekening worden gehouden met het mogelijk optreden van een ernstige bijwerking.

4.4.1. Overgevoeligheid

Zoals alle andere radiologische contrastmiddelen kan Optiray anafylactische shock of andere overgevoeligheidsreacties veroorzaken, zoals misselijkheid, braken, dyspneu, erytheem, urticaria en hypotensie. Het risico is groter bij patiënten met een voorgeschiedenis van een eerdere allergische reactie op andere contrastmiddelen, van allergie of van een gekende overgevoeligheid. Bij zulke patiënten dienen de verwachte voordelen duidelijk op te wegen tegen de risico’s. Het toedienen van een testdosis kan een ernstige reactie echter niet met zekerheid voorspellen. Een grondige anamnese van de medische voorgeschiedenis van de patiënt lijkt een geschikter middel te zijn voor het voorspellen van de kans dat een patiënt bijwerkingen krijgt. Een voorgeschiedenis van allergieën vormt geen absolute contra-indicatie, maar voorzichtigheid moet worden betracht. Men dient onmiddellijk de juiste reanimatiemaatregelen te kunnen treffen.

Premedicatie lijkt wenselijk bij patiënten met het grootste risico op reacties (allergisch, overgevoelig voor jodium), hetzij met 50 mg prednison per os of 100 mg hydrocortison I.V. elke 6 uur met in totaal 3 doses waarvan de laatste één uur voor de injectie met het contrastmiddel wordt toegediend, hetzij met 50 mg difenhydramine I.M., I.V. of oraal en 300 mg cimetidine I.V. of oraal één uur voor het onderzoek.
Deze premedicatie voorkomt echter niet altijd het optreden van ernstige bijwerkingen.

Diagnostisch onderzoek met jodiumhoudende contrastmiddelen moeten worden uitgevoerd door deskundig personeel met ervaring in de te verrichten procedure. Er zijn ernstige of dodelijke reacties gemeld na toediening van jodiumhoudende contrastmiddelen. Een goed uitgerust eerstehulpwagentje, of overeenkomstige voorzieningen en apparatuur, alsook personeel dat deskundig is in het herkennen en behandelen van allerlei soorten bijwerkingen, dienen altijd beschikbaar te zijn. Aangezien er ernstige vertraagde reacties kunnen optreden, moeten eerstehulpvoorzieningen en deskundig personeel beschikbaar blijven gedurende minstens 30 tot 60 minuten na de toediening.

De patiënt dient ervan verwittigd te worden dat er overgevoeligheidsreacties kunnen optreden tot 48 uur na toediening van een jodiumhoudend contrastmiddel.
Een arts dient te worden geraadpleegd in geval van huiduitslag, ademhalingsmoeilijkheden, oedeem of hypotensie.

4.4.2 Hart- en bloedvataandoeningen

Patiënten met congestieve hartinsufficiëntie dienen gedurende enkele uren na de procedure in observatie te worden gehouden om vertraagde hemodynamische stoornissen te kunnen opsporen die met een tijdelijke stijging van de circulerende osmotische belasting gepaard kunnen gaan. Alle andere patiënten moeten gedurende ten minste één uur na toediening in observatie worden gehouden, want de meeste bijwerkingen treden in die periode op. Het is ook goed de patiënten in te lichten dat allergische reacties meerdere dagen na toediening kunnen optreden, in welk geval zij onmiddellijk een arts moeten raadplegen.

Bijzonder voorzichtig moet men te werk gaan bij patiënten met gevorderde atherosclerose, ernstige arteriële hypertensie, hartinsufficiëntie of seniliteit, evenals bij patiënten met antecedenten van trombose of hersenembolie. Cardiovasculaire reacties van het type bradycardie, verhoging of verlaging van de arteriële druk kunnen inderdaad met verhoogde frequentie optreden.

4.4.3 Nierinsufficiëntie

Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een ernstig gestoorde nierfunctie, een hepatorenale disfunctie, anurie, diabetes mellitus, homozygote sikkelcelanemie of monoklonale gammopathie (multipel myeloom, essentiële macroglobulinemie van Waldenström), met name wanneer er grote doses worden toegediend. Zulke patiënten ontwikkelen soms ernstige nierfunctiestoornissen, zelfs acute nierinsufficiëntie. Een correcte hydratatie is noodzakelijk vóór de toediening van Optiray. Zij vermindert het risico op verslechtering van de nierfunctie. Voorafgaande dehydratatie is gevaarlijk en kan bijdragen tot acute nierinsufficiëntie.

4.4.4. Sikkelcelanemie

Bij patiënten met homozygote sikkelcelanemie, kunnen hyperosmolaire verbindingen zoals de radio-opake contrastmiddelen de sikkelvorming van de rode bloedlichaampjes in de hand werken. De intra-arteriële injectie van dergelijke middelen bij patiënten met homozygote sikkelcelanemie dient zorgvuldig overwogen te worden. Voor patiënten die lijden aan sikkelcelanemie is het aan te raden, om een sikkelcelcrisis te vermijden, voldoende te hydrateren en een minimale hoeveelheid contraststof met een lage concentratie en een lage osmolaliteit te gebruiken.

4.4.5 Schildklieraandoeningen

Jodiumhoudende contrastmiddelen kunnen eveneens gevaarlijk zijn bij patiënten met hyperthyreoïdie of met autonoom werkende schildkliernodules.
Pasgeborenen moeten onder zorgvuldige observatie worden gehouden omdat voorbijgaande hypothyreoïdie werd waargenomen bij pasgeborenen nadat bij hen of hun moeder jodiumhoudende contrastmiddelen waren toegediend.

4.4.6 Feochromocytoom

Bij toediening van contrastmiddelen bij patiënten van wie bekend is of vermoed wordt dat zij feochromocytomen hebben, moet zeer voorzichtig te werk worden gegaan. Indien, naar de mening van de arts, de mogelijke voordelen van dergelijke procedures opwegen tegen de beschouwde risico’s, kan de procedure worden uitgevoerd; de geïnjecteerde hoeveelheid van het radio-opake middel moet echter tot een absoluut minimum beperkt blijven. Premedicatie met α- en/of β-blokkers is raadzaam wanneer het contrastmiddel intravasculair wordt toegediend, vanwege het risico van een hypertensieve crisis. De bloeddruk moet gedurende de gehele procedure worden bewaakt, en maatregelen voor de behandeling van een hypertensieve crisis dienen beschikbaar te zijn.

4.4.7 Anesthesie

Een volledige anesthesie kan bij bepaalde patiënten geïndiceerd zijn. Hierbij is echter een hogere incidentie van bijwerkingen gemeld, waarschijnlijk als gevolg van de hypotensieve werking van anesthetica.

4.4.8 Extravasatie

Optiray dient met omzichtigheid geïnjecteerd te worden teneinde de doorgang van het middel in de perivasculaire ruimte te vermijden. Een significante extravasatie van Optiray is nochtans mogelijk, vooral bij gebruik van automatische injectoren. In het algemeen heeft dit geen belangrijke beschadiging van het weefsel tot gevolg wanneer een conserverende behandeling ingesteld wordt. In enkele gevallen werden echter ernstige letsels vastgesteld (met name verzweringen) die een chirurgische ingreep noodzakelijk maakten.

Onderstaande bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik zijn alleen van toepassing op bepaalde indicaties:

4.4.9 Flebografie

Bijzonder voorzichtig moet men te werk gaan bij patiënten met vermoeden van flebitis, ernstige ischemie, plaatselijke infectie of een volledige afsluiting van de ader.

4.4.10 Angiografie, arteriografie en angiocardiografie

Bij angiografische procedures dient men rekening te houden met de mogelijkheid van het losmaken van plaques of een beschadiging of perforatie van de vaatwand tijdens het manipuleren van de katheter en de injectie van het contrastmiddel. Het verrichten van proefinjecties wordt aanbevolen om zich van de goede plaatsing van de katheter te verzekeren.

Er werden ernstige neurologische voorvallen waargenomen bij directe injectie in de cerebrale arteries of in de bloedvaten die het ruggenmerg voeden en bij onvrijwillige injectie in de carotiden bij angiocardiografie. Er is geen causaal verband vastgesteld met het contrastmiddel, omdat de voorafgaande toestand van de patiënt en de exploratietechnieken op zichzelf de oorzaak kunnen zijn.

De polsslag moet voelbaar zijn in de arterie waarin het radiologisch contrastmiddel wordt ingespoten. Bij patiënten met een thromboangiitis obliterans of met toenemende infectie gebonden aan uitgebreide/ernstige ischemie, moet de arteriografie met uiterste voorzichtigheid uitgevoerd worden en alleen wanneer werkelijk noodzakelijk.

De niet-ionische contrastmiddelen hebben, in vitro, en bij vergelijkbare concentraties, een geringer anticoagulerend effect dan de conventionele ionische contrastmiddelen. Gelijkaardige resultaten werden bekomen bij bepaalde in vivo studies. Om deze reden moeten standaard angiografische katheters veelvuldig worden gespoeld en een langdurig contact van bloed met het contrastmiddel in injectiespuiten en katheters worden vermeden.

Angiografie dient zoveel mogelijk te worden vermeden bij patiënten met homocysteïnurie vanwege het verhoogde risico op trombose en embolie.

4.4.11 Coronarografie en linker ventriculografie

Dit soort onderzoek kan hartdecompensatie, ernstige hartritmestoornissen, ischemie of hartinfarct in de hand werken.

4.4.12 Myelografie (Optiray 240 mg I/ml – 15 ml)

Een myelografie mag niet worden uitgevoerd bij een contra-indicatie voor lumbale puncties (lokale of systemische infectie), noch binnen 8 dagen na een lumbale punctie.
Dit onderzoek moet in een ziekenhuisomgeving plaatsvinden in aanwezigheid van een gespecialiseerd medisch team.

De indicatie voor een myelografie moet zorgvuldig worden afgewogen bij patiënten met een verhoogd epileptogeen risico, met een voorgeschiedenis van epileptische aanvallen of met een ernstige lever- en nierinsufficiëntie. Patiënten die een behandeling met anti-epileptica krijgen, mogen hun behandeling niet staken. Tijdens en na het onderzoek moet de patiënt zo min mogelijk worden verplaatst. Na het onderzoek moet de patiënt gedurende ten minste 8 uur blijven liggen, met het hoofd verhoogd. De patiënt wordt gedurende 24 uur nauwlettend geobserveerd. Gedurende deze tijd kan de patiënt zich het beste niet voorover buigen. Er wordt een profylactische behandeling met diazepam I.M. gestart bij vermoeden van overprikkelbaarheid.

4.4.13 Natrium

Dit geneesmiddel bevat minder dan 1 mmol natrium (23 mg) per dosis, d.w.z. in wezen ‘natriumvrij’.

Geen enkel product mag vóór toediening met Optiray worden gemengd.

De hieronder vermelde interacties werden gemeld bij toediening van andere jodiumhoudende contrastmiddelen. Zij worden algemeen beschouwd als specifiek voor deze klasse van contrastmiddelen.

Cholecystografische middelen
Renale toxiciteit is gemeld bij enkele patiënten met leverinsufficiëntie die cholecystografische middelen oraal kregen toegediend gevolgd door intravasculaire contrastmiddelen. De toediening van intravasculaire radiologische contrastmiddelen dient derhalve te worden uitgesteld bij patiënten die kort geleden een cholecystografisch contrastmiddel hebben gekregen.

Metformine
Melkzuuracidose werd gemeld bij patiënten met een verminderde nierfunctie die metformine namen, tijdens radiografische onderzoeken onder parenterale toediening van jodiumhoudende contrastmiddelen. Daarom moet bij diabetespatiënten die metformine gebruiken, indien de creatininespiegels verhoogd zijn, metformine een uur vóór het onderzoek worden stopgezet. Metformine mag opnieuw toegediend worden na 48 uur op voorwaarde dat de nierfunctie/de creatininemie binnen de normen ligt.

Radioactieve geneesmiddelen
Jodiumhoudende contrastmiddelen kunnen het vermogen van de schildklier om jodium te fixeren, verminderen. Hierdoor is het mogelijk dat de resultaten van PBI-onderzoeken (proteïnegebonden jodium) en van studies betreffende radioactieve jodiumfixatie, die afhankelijk zijn van de jodiumconcentratie, niet volledig juist de schildklierwerking weergeven en dit tot 16 dagen na de toediening van jodiumhoudende contrastmiddelen. Niettemin worden schildklierfunctietesten die onafhankelijk zijn van de jodiumconcentratie, zoals T3 fixatie op hars of dosering van totaal of vrij thyroxine (T4), niet verstoord.

Interleukine
In de literatuur staat vermeld dat patiënten die recent met een interleukine behandeld werden, gemakkelijker nevenwerkingen vertonen, zoals beschreven onder de rubriek “Bijwerkingen”. Dit verschijnsel is nog niet opgehelderd. Volgens de literatuur zijn deze reacties met een verhoogde frequentie of met vertraging waargenomen gedurende de 2 weken volgend op de toediening van interleukine.

Vasopressoren
De arteriële injectie van een radiologisch contrastmiddel mag in geen geval gebeuren na toediening van vaatvernauwende middelen omdat deze de neurologische effecten aanzienlijk versterken.

Zwangerschap
De resultaten van dieronderzoek duiden niet op directe of indirecte schadelijke effecten wat betreft de zwangerschap, de embryonale/foetale ontwikkeling, de bevalling of de postnatale ontwikkeling.
Er zijn echter geen adequate en goed gecontroleerde onderzoeken uitgevoerd bij zwangere vrouwen.
Het is niet bekend of ioversol de placenta passeert of foetaal weefsel bereikt. Vele injecteerbare contrastmiddelen passeren echter de placenta bij mensen en lijken passief in foetaal weefsel terecht te komen.
Omdat teratologische onderzoeken bij dieren niet altijd voorspellen hoe de mens reageert, dient het voorschrijven van ioversol aan de zwangere vrouw met voorzichtigheid te gebeuren.
Aangezien elk radiologisch onderzoek bij de zwangere vrouw een potentieel risico inhoudt voor de fœtus, moet het risico en het nut van zo’n onderzoek zorgvuldig worden afgewogen. Indien een beter onderzocht en veiliger alternatief beschikbaar is, dient radiologisch onderzoek met gebruik van radiologische contrastmiddelen te worden vermeden.

Na toediening van jodiumhoudende radio-opake geneesmiddelen aan de moeder tijdens de zwangerschap, moet de schildklierfunctie van de pasgeborene tijdens de eerste week na de geboorte zorgvuldig gecontroleerd worden.

Borstvoeding
Het is niet bekend of ioversol in de moedermelk wordt uitgescheiden. Veel injecteerbare contrastmiddelen worden echter onveranderd, met een gehalte van ongeveer 1%, in de moedermelk uitgescheiden. Hoewel niet is aangetoond dat er bijwerkingen kunnen optreden bij zuigelingen gevoed met moedermelk, dient men bij het toedienen van intravasculaire contrastmiddelen aan vrouwen die borstvoeding geven voorzichtig te zijn gezien de potentiële bijwerkingen en is het raadzaam de borstvoeding gedurende 1 dag te onderbreken.

Vruchtbaarheid
De resultaten van dieronderzoek duiden niet op directe of indirecte schadelijke effecten wat betreft vruchtbaarheid bij de mens. Er zijn echter geen adequate en goed gecontroleerde klinische onderzoeken naar vruchtbaarheid.

Er is geen invloed op de rijvaardigheid en de bekwaamheid om machines te gebruiken gekend. Wegens het risico op vroegtijdige reacties is het af te raden om binnen het uur na toediening van de injectie met een voertuig te rijden of machines te bedienen.

Overdosering uit zich meestal door hart- en ademhalingsverschijnselen en door nierinsufficiëntie.
De vitale functies moeten geobserveerd worden en een symptomatische behandeling ingesteld.
Het middel kan met behulp van dialyse uit het bloed verwijderd worden.

Farmacotherapeutische categorie: wateroplosbaar, nefrotropisch, laag osmolair röntgencontrastmiddel
ATC-code: V08AB07

Optiray is een oplossing van ioversol, een niet-ionisch wateroplosbaar trijodiumcontrastmiddel.

Zoals voor alle contrastproducten van de tweede generatie, ligt de vermindering van de osmolaliteit aan de basis van een verhoging van de verdraagbaarheid (pijn, flush, hemodynamische en elektrocardiografische stoornissen) voor de patiënt.

Optiray, ingespoten langs vasculaire weg, verdeelt zich in de intravasculaire ruimte en in de interstitiële ruimte. De plasmatische halfwaardetijd van ioversol bedraagt 1u30 ongeacht de dosis. Het bindt zich in kleine mate (9 tot 13 %) aan de serumproteïnen. Geen enkel teken van metabolisatie werd opgemerkt. Het wordt hoofdzakelijk langs renale weg uitgescheiden (glomerulusfiltratie).

Optiray 240 I/ml - 15 ml, ingespoten langs subarachnoïdale weg, wordt opnieuw opgenomen in het bloed en dus ook in de urine uitgescheiden.

Preklinische gegevens duiden op geen enkel speciaal risico voor mensen. Deze gegevens zijn afkomstig van conventioneel onderzoek op het gebied van veiligheidsfarmacologie, toxiciteit bij herhaalde dosering, genotoxiciteit, carcinogeen potentieel en reproductietoxiciteit.

Natriumcalciumedetaat
Trometamol
Trometamolhydrochloride
Natriumhydroxide of zoutzuur
Water voor injecties

Bij gebrek aan onderzoek naar onverenigbaarheden mag dit geneesmiddel niet met andere geneesmiddelen gemengd worden.

3 jaar

Bewaren beneden 30°C.
Bewaren in de oorspronkelijke verpakking ter bescherming tegen licht.

Injectieflacon in glas van het type I of II (Ph Eur), gesloten met stop in elastomeer.
Injectieflacons van 15 ml, 20 ml, 50 ml, 60 ml, 100 ml, 200 ml en 500 ml.
Niet alle genoemde verpakkingsgrootten worden in de handel gebracht.

Volgende instructies zijn van belang voor het gebruik van de injectieflacon van 500 ml.
De injectieflacon mag enkel gebruikt worden met een automatische injector (auto-injector/infusiepomp) die aangepast is aan dit volume en beschikbaar is met gepaste verbindingslijnen. De injectieflacon van 500 ml heeft een bromobutylrubber stop die slechts eenmaal doorprikt mag worden. De instructies van de fabrikant van de auto-injector/pomp moeten gevolgd worden.
Optiray in 500 ml doorprikte injectieflacons dat op het einde van de dag niet gebruikt is moet weggeworpen worden.

Al het ongebruikte geneesmiddel of afvalmateriaal dient te worden vernietigd overeenkomstig lokale voorschriften.

Datum van eerste verlening van de vergunning:
Optiray 240 mg I/ml, oplossing voor injectie
15 ml: 29/03/1196
50 ml, 100 ml, 200 ml: 23/10/1989

Optiray 300 mg I/ml, oplossing voor injectie
20 ml, 50 ml, 60 ml, 100 ml, 200 ml: 18/04/1989
500 ml: 15/01/2013

Optiray 320 mg I/ml, oplossing voor injectie
20 ml, 50 ml, 100 ml, 200 ml: 23/10/1989

Optiray 350 mg I/ml, oplossing voor injectie
20 ml, 50 ml, 60 ml, 100 ml, 200 ml: 18/04/1990
500 ml: 15/01/2013